NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ DỊCH BỆNH CORONA ĐẦY ĐỦ NHẤT.

Corona virus 2019 là gì?

Coronavirus 2019 (2019-nCoV) là một loại virus đường hô hấp mới gây bệnh viêm đường hô hấp cấp ở người và cho thấy có sự lây lan từ người sang người. Virus này được xác định trong một cuộc điều tra ổ dịch bắt nguồn từ khu chợ lớn chuyên bán hải sản và động vật ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc. 2019-nCoV là chủng virus mới chưa được xác định trước đó. Ngoài chủng coronavirus mới phát hiện này, đã có 6 chủng coronavirus khác được biết tới ngày nay có khả năng lây nhiễm ở người.

Nguồn gốc của virus corona 2019 từ đâu ?

Các cơ quan y tế và đối tác y tế đang nỗ lực để xác định nguồn gốc của 2019-nCoV. Virus corona là một betacoronavirus, giống như MERS và SAR, tất cả đều có nguồn gốc từ vật chủ từ loài dơi. Virus corona là một họ virus lớn, phổ biến ở nhiều loài động vật khác nhau bao gồm lạc đà, mèo và dơi. Phân tích cây di truyền của virus này đang được tiếp tục để biết nguồn gốc cụ thể của virus. SARS, một loại coronavirus khác xuất hiện lây nhiễm cho người, bắt nguồn loài từ cầy hương, trong khi MERS, một loại coronavirus khác lây nhiễm cho người, bắt nguồn từ lạc đà

Cơ chế 2019-ncov lây lan như thế nào?

Virrus này ban đầu xuất hiện từ nguồn động vật nhưng có khả năng lây lan từ người sang người. Điều quan trọng cần lưu ý là sự lây lan từ người sang người có thể xảy ra liên tục. Ở người, virus lây từ người này sang người kia thông qua tiếp xúc với dịch cơ thể của người bệnh. Tùy thuộc vào mức độ lây lan của chủng virus, việc ho, hắt hơi hay bắt tay có thể khiến người xung quanh bị phơi nhiễm.

Virus cũng có thể bị lây từ việc ai đó chạm tay vào một vật mà người bệnh chạm vào, sau đó đưa lên miệng, mũi, mắt họ. Những người chăm sóc bệnh nhân cũng có thể bị phơi nhiễm virus khi xử lý các chất thải của người bệnh.

Biểu hiện nhiễm virus corona

Khi nhiễm virus corona, người bệnh bị các bệnh liên quan tới đường hô hấp trên ở mức từ nhẹ tới trung bình, tương tự như chứng cảm lạnh thông thường.

Các triệu chứng biểu hiện của nhiễm virus corona gồm: chảy nước mũi, ho, đau họng, đau đầu và sốt. Các triệu chứng này có thể kéo dài trong vài ngày. Với những người có hệ miễn dịch yếu, người cao tuổi và trẻ em, có khả năng virus corona còn gây các bệnh liên quan đường hô hấp dưới như viêm phổi hay viêm cuống phổi.

nCoV là bệnh lây qua đường hô hấp. Dấu hiệu của bệnh là sốt, ho, khó thở, biểu hiện như là viêm phổi cấp, càng được chú ý đối với những người đi từ Trung Quốc về hoặc người đi từ vùng dịch về, người có nguy cơ tiếp xúc với người bệnh.

Do đây là bệnh viêm phổi do virus (virus corona chủng mới), thuốc kháng sinh không có tác dụng, các loại thuốc chống virus hiện tại được dùng cho bệnh cúm thông thường cũng không hiệu quả. Cách tốt nhất vẫn là nhập viện theo dõi.

Tỷ lệ tử vong là bao nhiêu?

Tính đến sáng 31/1, chưa có bệnh nhân nào tử vong bên ngoài Trung Quốc đại lục, trong khi khoảng 100 ca đã được xác nhận mắc bệnh tại hơn 20 nước, từ châu Á cho đến châu Âu, Bắc Mỹ, Trung Đông. Ở giai đoạn này, chưa thể biết tỷ lệ tử vong cụ thể do virus 2019-nCoV gây ra, vì không biết được số người bị lây nhiễm thực sự.

Ngày 28/1, Bộ trưởng Y tế Pháp Agnès Buzyn cho rằng tỷ lệ tử vong “dưới 5%”. Tỷ lệ này có thể giảm từng ngày do có nhiều ca nhiễm bệnh mới hơn là ca tử vong.

Trước đó, chỉ có hai đại dịch gây chết nhiều người là dịch SARS (hội chứng suy hô hấp cấp) và MERS (hội chứng hô hấp Trung Đông).

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), dịch SARS năm 2002-2003 đã làm 774 người chết trên thế giới trong số 8.096 ca mắc bệnh (tỷ lệ tử vong 9,5%). Còn dịch MERS thì vẫn chưa kết thúc, với 858 bệnh nhân chết trong tổng số 2.494 trường hợp bị lây nhiễm (tỷ lệ tử vong 34,5%).

Theo bà Buzyn, virus 2019-nCoV “làm chết người ít hơn SARS và MERS, nhưng lây nhiễm nhiều hơn”.

Mức độ lây nhiễm như thế nào?

Virus corona mới đang gây sợ hãi vì tốc độ lan truyền. Nhiều người lo ngại nó sẽ giống các đại dịch SARS và MERS trước đây. Năm 2002, SARS lây lan sang 37 quốc gia/vùng lãnh thổ, nhiễm 8.000 người và khiến 750 người chết. MERS trong khi đó ít lây từ người sang người nhưng có khả năng gây tử vong lớn hơn, giết chết 35% trong tổng số 2.500 người bị nhiễm.

Nhiều chuyên gia đã cố gắng ước lượng số người bị lây nhiễm từ cùng một bệnh nhân. Được gọi là “tỷ lệ tái sinh căn bản” (R0), thông số này rất quan trọng để ngăn chặn dịch bệnh.

Có nhiều tỷ lệ được đưa ra từ 1,4 đến 3,8, mà theo giải thích của giáo sư David Fisman (Đại học Toronto) thì như vậy khá thấp.

Tuy nhiên, các nhà khoa học Trung Quốc lại ước tính cao hơn, theo đó một người bệnh có thể lây nhiễm sang hơn 5 người khác. J.Stephen Morrison, Trung tâm nghiên cứu chiến lược quốc tế (CSIS) ở Washington, nhận định: “Nếu tỷ lệ này được xác định, có thể giải thích một phần vì sao số trường hợp lây nhiễm gia tăng nhanh chóng tại Trung Quốc”.

Hiện nay virus đã lây sang 18 quốc gia/vùng lãnh thổ. Ngoài Trung Quốc, 17 quốc gia/vùng lãnh thổ khác có người nhiễm virus corona mới bao gồm: Hong Kong, Macau, Úc, Campuchia, Canada, Pháp, Đức, Nhật Bản, Malaysia, Nepal, Singapore, Hàn Quốc, Sri Lanka, Thái Lan, Đài Loan, Mỹ và Việt Nam.

Một bệnh nhân có thể lây cho người khác vào thời điểm nào?

Câu hỏi quan trọng này hiện vẫn chưa có câu trả lời.

Ngày 26/1, chính quyền Trung Quốc nói rằng việc lây nhiễm có thể diễn ra ngay trước khi các triệu chứng xuất hiện (đây là trường hợp của dịch cúm, nhưng SARS thì không). Dù sao đi nữa, giả thiết này dựa trên việc quan sát vài trường hợp và chưa được khẳng định.

Giáo sư Mark Woolhouse, Đại học Edimbourg (Scotland) nhấn mạnh: “Cần khẩn cấp tiến hành nghiên cứu về vấn đề này. Hy vọng chính của chúng ta là kiểm soát được dịch bệnh và nhanh chóng nhận diện những người bị bệnh để cách ly, tránh lây lan. Nếu việc lây nhiễm virus diễn ra trước khi xuất hiện các triệu chứng được xác nhận rộng rãi, thì hiệu quả của biện pháp cách ly sẽ không còn bao nhiêu”.

Mức độ lây từ người sang người như thế nào?

Hầu hết trường hợp lây trực tiếp từ người sang người được nhận thấy ở Trung Quốc đại lục. Ba trường hợp khác là ở Việt Nam, Đức và Nhật Bản. Theo ông J.Stephen Morrison, nguy cơ lây như vậy “rất thấp tại các nước phát triển”.

Tuy nhiên, nếu có những trường hợp “lây sang một số nước châu Phi hay các lục địa mà phương tiện an toàn vệ sinh hạn chế, thì các ổ dịch lớn có thể bùng phát bên ngoài Trung Quốc. Đó có thể là khúc dạo đầu cho một nạn dịch toàn cầu”. Ông cũng nói thêm rằng hiện nay một kịch bản như thế chỉ mới trên lý thuyết.

Thời gian ủ bệnh là bao lâu?

Những yếu tố mới nhất cho thấy thời gian từ lúc bị nhiễm virus cho đến lúc xuất hiện các triệu chứng đầu tiên, gọi là thời kỳ ủ bệnh, dường như ngắn hơn người ta tưởng.

WHO cho rằng thời gian ủ bệnh là từ 2-10 ngày. Nhưng đối với một số trường hợp thì nhanh hơn: trong số 34 bệnh nhân Trung Quốc được các chuyên gia Hà Lan nghiên cứu, thời gian ủ bệnh trung bình là 5,8 ngày.

Theo một lá thư đăng trên tạp chí y học Mỹ NEJM ngày 28/1, khi một thanh niên 27 tuổi bị lây nhiễm từ người cha từ Vũ Hán đến Việt Nam, các triệu chứng chỉ 3 ngày sau đã xuất hiện. Pháp chọn mức cao nhất là 14 ngày để ấn định thời gian cách ly đối với các công dân hồi hương từ Vũ Hán.

Những triệu chứng có khác biệt so với SARS?

Căn bệnh về đường hô hấp do virus 2019-nCoV gây ra có một số triệu chứng giống như SARS, theo như 41 trường hợp đầu tiên được theo dõi tại Trung Quốc. Tất cả các bệnh nhân này đều bị viêm phổi, hầu như đều bị sốt, 3/4 bị ho, và hơn phân nửa bị khó thở.

Tuy nhiên, theo phân tích của giáo sư Bin Cao, tác giả chính của các nghiên cứu đăng trên The Lancet, “có những khác biệt quan trọng so với SARS. Chẳng hạn không có các triệu chứng như sổ mũi, đau họng, hắt hơi”.

Tuổi trung bình của 41 bệnh nhân trên là 49, và gần 1/3 đã bị các bệnh mãn tính như tiểu đường, bệnh tim…1/3 trong số những người này cảm thấy rất khó thở, và 6 người đã chết.

Hiện nay, chưa có vaccine cũng như thuốc chữa đối với virus 2019-nCoV, các bác sĩ chỉ khắc phục những triệu chứng, trong đó có việc hạ sốt.

Nó nguy hiểm như thế nào?

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) ngày 28-1 đã nâng mức cảnh báo đối với virus corona mới từ "trung bình" thành mức "cao".

Đây là một vụ bê bối nhỏ của WHO giữa bối cảnh nỗi sợ dịch bệnh đang bao phủ toàn thế giới. Tổ chức này từng đánh giá dịch cúm heo ở mức "rất cao" vào năm 2009, nhưng kết quả thực tế dịch này không "cao" như vậy. Đến giai đoạn 2014 - 2016, WHO lại bị cho đánh giá sai mức độ nghiêm trọng của dịch Ebola.

Xét lý thuyết số lượng tử vong/ca bệnh ngày nay, tỉ lệ chết người của dịch corona mới vào khoảng 3%. Dù vậy dư luận vẫn rất hoang mang.

Đã có thuốc trị chưa?

Tính đến nay, ít nhất Trung Quốc và Việt Nam đã có trường hợp khỏi bệnh sau khi xét nghiệm dương tính với virus chủng corona mới này. Tuy nhiên chưa có thuốc đặc trị loại virus mới.

Tân Hoa xã ngày 28-1 đưa tin các nhà nghiên cứu tại Trung Quốc đã chọn ra 30 loại thuốc để thử nghiệm chống virus corona gây viêm phổi cấp ở Vũ Hán, bao gồm các loại thuốc đã có, thuốc đông y và sản phẩm tự nhiên có hoạt tính sinh học.

Đây chưa phải là các loại thuốc dùng để chữa bệnh nhưng được chọn ban đầu như các dạng thuốc "ứng viên" nhằm thử nghiệm, Tân Hoa xã dẫn thông báo từ Viện Khoa học Trung Quốc (CAS) cho hay.

Khuyến cáo của bộ y tế để chủ động phòng bệnh               
Để chủ động phòng chống bệnh viêm phổi cấp do chủng vi rút mới coronavirus tại thành phố Vũ Hán, Bộ Y tế khuyến cáo người dân và cộng đồng thực hiện tốt các biện pháp sau:                       
- Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người bị bệnh viêm đường hô hấp cấp tính; khi cần thiết phải tiếp xúc với người bệnh phải đeo khẩu trang y tế đúng cách và giữ khoảng cách khi tiếp xúc.                            
- Giữ ấm cơ thể, vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, súc họng bằng nước sát khuẩn miệng để phòng bệnh viêm phổi.                     
- Cần che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất bằng khăn vải hoặc khăn tay để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp.                      
- Hạn chế tiếp xúc gần với các trang trại nuôi động vật hoặc động vật hoang dã.
- Những người trở về từ thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc hoặc có tiếp xúc gần với người mắc bệnh viêm phổi tại thành phố Vũ Hán trong vòng 14 ngày nếu có dấu hiệu sốt, ho, khó thở, cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn, khám, điều trị kịp thời.